Trong vài thập kỷ qua, nhựa đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, chính sự phổ biến này lại tạo ra áp lực khổng lồ cho môi trường. Để giảm thiểu tác động tiêu cực, hai hướng đi đang được quan tâm nhiều nhất là nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế. Cả hai đều hướng tới mục tiêu giảm phụ thuộc vào nhựa nguyên sinh, nhưng cách tiếp cận và bản chất lại hoàn toàn khác nhau. Vậy sự khác nhau giữa nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế là gì? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết để có lựa chọn phù hợp hơn trong sử dụng và sản xuất.
Sự khác nhau giữa nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế về định nghĩa
Nhựa phân hủy sinh học là gì?
Nhựa phân hủy sinh học (biodegradable plastics) được thiết kế để có thể phân hủy nhờ tác động của vi sinh vật, ánh sáng, độ ẩm hoặc nhiệt độ trong một khoảng thời gian nhất định. Nguyên liệu sản xuất có thể đến từ nguồn dầu mỏ kết hợp phụ gia, hoặc từ nguyên liệu sinh học như tinh bột ngô, sắn, mía.
Một số ứng dụng điển hình:
- Túi đựng rác, bao bì thực phẩm một lần
- Ly, cốc, dao thìa dĩa dùng trong F&B
- Màng phủ nông nghiệp, chậu cây phân hủy được
- Bao bì y tế hoặc dụng cụ tiêu hao
Ưu điểm nổi bật của nhựa phân hủy sinh học:
- Giảm rác thải khó xử lý tại bãi chôn lấp
- Hạn chế ô nhiễm đại dương
- Không phát sinh vi nhựa tồn tại lâu dài trong môi trường
Tuy nhiên, không phải loại nào cũng phân hủy trong điều kiện tự nhiên. Một số cần môi trường xử lý công nghiệp như nhiệt độ cao hoặc môi trường hiếu khí. Ngoài ra, chi phí sản xuất nhựa phân hủy sinh học hiện cao hơn nhựa truyền thống, khiến việc phổ biến rộng rãi còn hạn chế.
Nhựa tái chế là gì?
Nhựa tái chế (recycled plastics) là nhựa được thu hồi từ rác thải đã qua sử dụng, sau đó xử lý thành nguyên liệu mới để sản xuất sản phẩm khác. Quá trình này giúp kéo dài vòng đời của nhựa, giảm nhu cầu khai thác dầu mỏ làm nguyên liệu.
Một số ứng dụng của nhựa tái chế:
- Sản xuất đồ gia dụng, nội thất, vật liệu xây dựng
- Bao bì thực phẩm (PET tái chế cho chai nước)
- Linh kiện công nghiệp, phụ tùng ô tô, thiết bị y tế không yêu cầu độ vô trùng cao
- Sợi vải từ nhựa tái chế để làm quần áo, thảm, giày dép
Quy trình tái chế nhựa thường gồm: phân loại, nghiền nhỏ, rửa sạch, nung chảy, tạo hạt nhựa tái chế, sản xuất sản phẩm mới.
Ưu điểm chính của nhựa tái chế:
- Tiết kiệm tài nguyên hóa thạch
- Giảm lượng rác nhựa cần xử lý
- Giúp hình thành nền kinh tế tuần hoàn
Tuy nhiên, nhựa tái chế thường có chất lượng thấp hơn nhựa nguyên sinh, dễ bị biến đổi tính chất cơ học và màu sắc. Một số loại nhựa không thể tái chế hoặc quá khó để xử lý, gây lãng phí.
Bảng so sánh sự khác nhau giữa nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế
Để dễ hình dung, chúng ta có thể so sánh dựa trên một số tiêu chí quan trọng:
| Tiêu chí | Nhựa phân hủy sinh học | Nhựa tái chế |
| Nguồn nguyên liệu | Sinh khối (ngô, sắn, mía) hoặc nhựa dầu mỏ kết hợp phụ gia | Nhựa đã qua sử dụng (PET, HDPE, PP…) |
| Cách giảm rác thải | Phân hủy nhờ vi sinh vật, giảm tồn đọng lâu dài | Tái sử dụng nhiều vòng, kéo dài tuổi thọ nhựa |
| Ứng dụng chính | Bao bì thực phẩm, y tế, nông nghiệp, đồ dùng một lần | Đồ gia dụng, bao bì, vật liệu xây dựng, công nghiệp |
| Ưu điểm | Thân thiện môi trường, hạn chế vi nhựa | Tiết kiệm tài nguyên, giảm rác thải |
| Hạn chế | Chi phí cao, cần điều kiện phân hủy đặc biệt | Chất lượng thấp hơn, không tái chế được tất cả loại nhựa |
Tóm lại, sự khác nhau giữa nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế nằm ở cách tiếp cận: nhựa phân hủy sinh học giải quyết bài toán rác thải cuối vòng đời, còn nhựa tái chế tập trung kéo dài vòng đời sản phẩm.
Xu hướng phát triển của nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế
Theo các báo cáo quốc tế, nhu cầu nhựa sinh học và nhựa tái chế đều đang tăng trưởng mạnh:
- Thị trường nhựa phân hủy sinh học được dự báo đạt hơn 13 tỷ USD vào năm 2025 nhờ nhu cầu bao bì xanh trong thực phẩm, y tế và nông nghiệp.
- Thị trường nhựa tái chế có thể đạt 175 tỷ USD vào năm 2030, dẫn đầu bởi bao bì, xây dựng và dệt may.
Sự phát triển này cho thấy cả hai giải pháp đều quan trọng, không thay thế nhau mà bổ sung cho nhau trong việc giảm gánh nặng rác thải nhựa.
Lựa chọn nào tốt hơn cho môi trường?
Không có đáp án duy nhất, bởi mỗi loại phù hợp với từng mục tiêu:
- Nhựa phân hủy sinh học được làm từ hạt nhựa sinh học thích hợp cho sản phẩm dùng một lần, khó thu gom tái chế (bao bì thực phẩm, màng nông nghiệp).
- Nhựa tái chế: phù hợp với sản phẩm có vòng đời dài, dễ thu hồi, yêu cầu giá thành thấp.
Cách tiếp cận bền vững nhất chính là kết hợp cả hai: sử dụng nhựa tái chế khi có thể và thay thế nhựa phân hủy sinh học cho những sản phẩm khó xử lý.
Việc hiểu rõ sự khác nhau giữa nhựa phân hủy sinh học và nhựa tái chế giúp doanh nghiệp và người tiêu dùng đưa ra quyết định phù hợp. Trong khi nhựa tái chế góp phần xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, thì nhựa phân hủy sinh học lại giải quyết triệt để vấn đề rác thải dùng một lần.
Ở Việt Nam, với định hướng phát triển xanh và các chính sách hạn chế nhựa truyền thống, cả hai giải pháp đều có tiềm năng lớn. Doanh nghiệp nên kết hợp linh hoạt, đồng thời đầu tư công nghệ để vừa tiết kiệm tài nguyên vừa bảo vệ môi trường.